แผนที่และองค์ประกอบแผนที่

แผนที่และองค์ประกอบแผนที่

          ลักษณะทั่วไปของแผนที่มาตราฐานทุกชนิดที่จัดทำขึ้นมานั้น แม้จะมีลักษณะรายละเอียดที่ปรากฎในส่วนที่เป็นแผนที่ (Map Face) และขอบระวางแผนที่แตกต่างกันไปตามชนิด และวัตถุประสงค์ของแผนที่  แต่ในทำแผนที่ทุกชนิดนั้น จะมีหลักอยู่อย่างหนึ่ง คือ การให้รายละเอียดแสดงข้อมูลสำหรับการใช้แผนที่อธิบายบริเวณที่เป็นแผนที่ ไว้บริเวณระวางของแผ่นแผนที่เสมอ ถ้าผู้ใช้มีความเข้าใจรายละเอียดประจำขอบระวางของแผนที่มาตราฐูานแล้ว ก็จะสามารถเข้าใจในแผนที่ชนิดอื่นๆได้ด้วย
                ยกตัวอย่างรายละเอียดประจำขอบระวางที่ควรรู้ ของแผนที่ภูมิประเทศลำดับชุด L 7017 มาตราส่วน 1:50,000 ของกรมแผนที่ทหาร ที่นิยมในงาน Remote Sensing และ GIS ใช้เป็นแผนที่ฐาน (Base Map) สำหรับการอ้างอิง  

    1.  ชื่อชุดแผนที่และมาตราส่วน (Series Name and Map Scale) คือ  THAILAND  ประเทศไทย 1:5,000  จะปรากฎอยู่มุมซ้ายด้านบนของแผนที่

      2.  หมายเลขประจำชุด  (Series Number) เป็นเลขหมายอ้างอิงที่แสดงถึงการจัดทำแผนที่ว่าเป็นที่ชุดใด จะปรากฎอยู่มุมบนขวาและล่างซ้ายของแผนที่ ซึ่งประกอบด้วยตัวอักษรและตัวเลข   L 7017   มีความหมาย
            L   แทน  Regional Area หรือ  Sub-Regional Area  จะใช้ตัวอักษรภาษาอังกฤษ L เป็นภูมิภาคที่ครอบคลุมประเทศไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย จีน ไต้หวัน เกาหลี และญี่ปุ่น
            7 แทนมาตราส่วน  (ระหว่าง  1:70,00 ถึง 1:35,000)
            0 แทนบริเวณที่แบ่ง L เป็นภูมิภาคย่อย (Sub-Regional Area)  คือบริเวณ ประเทศไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย และจีน
            17 แทนเลขลำดับที่การทำชุดแผนที่ที่มีมาตราส่วนเดียวกัน และ อยู่ในพื้นที่ภูมิภาค L เดียวกัน ประเทศไทย ตรงกับลำดับชุดที่  17

    3.  ชื่อแผ่นระวาง  (Sheet Name)  แผนที่แต่ละฉบับจะมีชื่อระวาง  ซึ่งได้มาจากรายละเอียดที่เด่นหรือที่สำคัญทางภูมิศาสตร์  หรือสิ่งทิ่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ชื่อของจังหวั ด อำเภอ
         หมู่บ้านที่สำคัญ  ชื่อระวางจะปรากฎอยู่  2  แห่ง  คือ  กึ่งกลางระวางตอนบน  และทางด้านซ้ายของขอบระวางตอนล่าง

    4.  หมายเลขแผ่นระวาง  (Sheet Number)  แผนที่ที่แต่ละระวางจะมีหมายเลขซึ่งกำหนดขึ้นตามระบบที่วางไว้  เพื่อความสะดวกในการ  อ้างอิงหรือค้นหา  ตามปกติจะมีสารบัญแผนที่
         (Map Index)  เพื่อการค้นหาหมายเลข   แผ่นระวางนี้จะแสดงไว้ที่ขอบระวางมุมขวาตอนบน  และมุมซ้ายตอนล่าง.

   5. มาตราส่วนแผนที่ (Map Scale) แสดงไว้ที่กึ่งกลางระวางตอนล่าง และมุมซ้ายตอนบน มาตราส่วนแสดงไว้เพื่อให้ทราบอัตราส่วนระหว่างระยะในแผนที่กับระยะในภูมิประเทศที่ตรงกัน จะมีหน่วยวัดที่ต่าง ๆกัน เช่น ไมล์ เมตร หลา ไมล์ทะเล

  6. คำอธิบายสัญลักษณ์ (Legend) เป็นรายละเอียดที่อธิบายความหมายของสัญลักษณ์ (Symbol) ที่ใช้แสดงในแผนที่ เช่น ประเภทของเส้นถนน ซึ่งจะปรากฎที่มุมล่างด้านซ้ายของแผนที่

 7. บันทึกต่าง ๆ (Note) คือ หลักฐานข้อมูลต่าง ๆ  ที่ใช้ในการทำแผนที่   มีดังนี้
         -   ช่วงต่างเส้นชั้นความสูง 20 เมตร  (Contour Interval 20 Meters) บอกให้ทราบว่าช่วงต่างระหว่างเส้นชั้นความสูงในแผนที่ระวางนี้เท่ากับ  20  เมตร   กับมีเส้นชั้นแทรกชั้นละ  10  เมตร แสดงอยู่ที่ขอบระวางตอนล่าง

 -  บันทึกการใช้ค่ารูปทรงสัณฐาน (Spheroid)  บอกให้ทราบว่าแผนที่นี้ใช้ค่าอิลิปซอยด์  (Ellipsoid) ในการทำแผนที่  ซึ่งในแต่ละภูมิภาคของโลกจะใช้ค่าคำนวณต่างกัน เช่น
         ทวีปอเมริกาเหนือ ใช้ Clarke Ellipsoid ปี ค.ศ. 1866 ส่วนประเทศไทยใช้ Everest Ellipsoid  จะแสดงอยู่ที่ขอบระวางใต้ช่วงต่างเส้นชั้นความสูง  20  เมตร
        -  กริด  (Grid)  เป็นระบบอ้างอิงในทางราบ มีลักษณะเป็นตารางสี่เหลี่ยมจัตุรัสมุมฉาก บอกให้ทราบว่าเส้นกริด ซึ่งเป็นเส้นตรงสีดำทิ่ลากขนานกันบนแผนที่พร้อมทั้งมีตัวเลขกำกับนั้น               มีระยะห่างกัน 1,000  เมตร และเส้นกริดในระบบ UTM (Universal Transvers Mercator) แผนที่วะวางนี้อยู่ในโชนที่เท่าไหร่  (เช่น โซนที่ 47. 48) จะแสดงอยู่ที่ขอบระวางใต้สเฟียรอยด์
        -  เส้นโครงแผนที่  (Projection)   บอกให้ทราบว่าแผนที่ L 7017 มาตราส่วน 1:50,000  เส้นโครงแผนที่ชนิดทรานสเวอร์สเมอร์เคเตอว์ (Transvers Mercator)
             จะแสดงอยู่ที่ขอบระวางใต้สเฟียรอยด์
        - บันทึกหลักฐานทางอ้างอิง (Datum Note) เป็นระบบหลักฐานที่ใช้อ้างอิงในการกำหนดค่าทางแนวยืนและแนวนอน เพื่อใช้เป็นจุดบังคับทางความสูงและควบคุมตำแหน่งบนแผนที่
        -  หลักฐานทางแนวยืน  (Vertical Datum) บอกให้ทราบว่า ความสูงของภูมิประเทศในแผนที่แผ่นนี้อ้างอิง ระดับน้ำทะเลปานกลางที่เกาะหลัก จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
        -  หลักฐานทางแนวนอน  (Horizontal Datum) บอกให้ทราบว่าค่าพิกัดตามแนวนอนของแผนที่ระวางนี้  ยึดถือพิกัดของหมุดหลักฐานทางราบนั้นได้โยงยึดมาจากประเทศอินเดีย
        -  กำหนดจุดควบคุมโดย  ( Control By) บอกให้ทราบว่าการกำหนดวางหมุดหลักฐานกระทำโดยความควบคุมของกรมแผนที่ทหาร
        - สำรวจชื่อโดย  (Names Data By) บอกให้ทราบว่าการสำรวจจำแนกชื่อรายละเอียดกระทำโดยกรมแผนที่ทหาร
        - แผนที่นี้จัดทำและพิมพ์โดย  (Prepared and Printed By) บอกให้ทราบว่าแผนที่นี้สำรวจและจัดทำโดยกรมแผนที่ทหาร
        - พิมพ์เมื่อ   (Date) วัน เดือน ปี ที่จัดพิมพ์

8. แผนผังและสารบัญต่าง (Diagram and Index)   ดังนี้
        - แผนผังเดคลิเนชั่น หรือ มุมเยื้อง  (Decclination Diagram) ปรากฎที่ขอบระวางตอนล่างแสดงความสัมพันธ์ระหว่างทิศเหนือ  3  ทิศ คือ
                    ทิศเหนือจริง (True North)   ใช้สัญลักษณ์  คือ ดาว
                    ทิศเหนือกริด  (Grid North)   ใช้สัญลักษณ์  คือ กริด หรือ GN
                    ทิศเหนือแม่เหล็ก ( Magnetic North)  ใช้สัญลักษณ์ คือ ครึ่งลูกศร

   10.  ศัพทานุกรม  (Grossary)  แสดงอยู่ขอบขวาตอนล่าง บอกให้ทราบว่าแผนที่นี้ ได้จัดทำขึ้น 2  ภาษา  คือ  ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ  คำบางคำจำเป็นต้องให้ทับศัพท์  ดังนั้น
     เพื่อให้ผู้ใช้ได้ทราบความหมายของคำทับศัพท์นั้น  จึงได้ให้ความหมายไว้ด้วย

  11.  คำแนะนำในการใช้ค่ากริด (Grid Reference Box) แสดงอยู่ที่กึ่งกลางด้านล่างของระวางบรรจุข้อความไว้เป็นกรอบสี่เหลี่ยม เป็นคำแนะนำในการหาพิกัดกริดของจุดต่างๆ 

 12. หมายเลขสิ่งอุปกรณ์  (Stock NO.)  แสดงที่ขอบระวางด้านล่างสุดทางมุมขวา  แสดงหมายเลขอุปกรณ์  ซึ่งเป็นเครื่องบ่งให้ทราบถืงชนิดของแผนที่ต่างๆ
     ในระบบการส่งกำลังและเพื่อความมุ่งหมายในการเบิกแผนที่